خانم فهندژ از حکومت ایران خواست به آزادی دین و عقیده احترام بگذارد و متوجه باشد که «میانِ خواستن آزادی و حقوق بشر برای دیگران و باور داشتن به اعتقادات آنها فرق زیادی وجود دارد.»
خانم فهندژ با اعلام اینکه «اقدام فائزه هاشمی یک اقدام حقوق بشری در احترام به عقیده دیگران و نشانه رسیدن به بلوغ اجتماعی» است، به کمپین گفت:«جمهوری اسلامی با وجود ۳۷ سال تلاش، موفق نشده است که بین گروه های مختلف مردم تفرقه بیندازد و برعکس امروز تغییرات عمده‌ای در اذهانِ نه تنها جامعه مدنی و فعالان حقوق بشر و اجتماعی بلکه در عموم مردم ایجاد شده است.»
فائزه هاشمی و چند تن از فعالان سرشناس حقوق بشر، چند روز پس از آنکه فریبا کمال آبادی در روز بیستم اردیبهشت ماه، پس از هشت سال زندان به مرخصی آمد به دیدار او رفتند. خانم کمال‌آبادی یکی از هفت سرپرست جامعه بهایی ایران است که در سال ۱۳۸۹ با اتهامات سنگینی از جمله «جاسوسی»، «فعالیت تبلیغی علیه نظام» و «راه‌اندازی و گسترش تشکیلات غیرقانونی» به بیست سال زندان محکوم شدند. مقامات قضایی ایران همواره گفته‌اند کسی به خاطر عقیده خودش به زندان نمی رود ولی زندانیان عقیدتی همچون شهروندان بهایی همواره با اتهامات ساختگی زندانی شده و احکام طویل المدت دریافت کرده اند.
اتهامات ناروا و تلاش برای جدایی ملت
اگرچه مقامات جمهوری اسلامی ایران از جمله آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران، بهاییان را «نجس» دانسته و حتا شهروندان مسلمان را از دست دادن با شهروندان بهایی منع کرده‌اند اما سیمین فهندژ، سخنگوی فارسی‌زبان جامعه جهانی بهائی در گفت‌وگو با کمپین بین‌المللی حقوق بشردرایران، بهاییان ایران را عضوی از جامعه ایرانی دانست و خواستار آن شد که این گروه از شهروندان نیز از تمامی حقوق انسانی و شهروندی خود برخوردار شوند.
خانم فهندژ گفت:«جمهوری اسلامی الآن ۳۷ سال است که از هر شیوه‌ای برای تفرقه و جدایی انداختن بین جامعه بهائی و دیگران استفاده کرده است. یکی از این روش‌ها روا داشتن اتهامات، اطلاعات و سخنان نادرست و بی‌اساس در رسانه‌های عمومی است. هر بار که یک شخص شناخته شده به حمایت از جامعه بهائی برخاسته، رسانه‌های دولتی او را هم مورد حمله قرار داده‌اند و اقدامش را ضددولتی و ضداسلامی خوانده‌اند. اما نکته‌ای که مهم است این است که تمام مرزهایی که جمهوری اسلامی سعی کرده در این سال‌ها بین بهائیان و گروه‌های دیگر ایجاد کند در بسیاری از مواقع در زندان‌های خود جمهوری اسلامی شکسته شد.»
سخنگوی فارسی‌زبان جامعه جهانی بهائی به کمپین گفت:«زندان جایی بود که دیگر مفهوم “خودی” و “غیر خودی”، “نجس” و “پاک” وجود نداشت و بی‌عدالتی هایی که به هر دو طرف وارد شده بود نقطه مشترکی بین بهاییان و دیگر شهروندان شد. دوستی هایی مثل دوستی خانم هاشمی و خانم کمال آبادی هم در زندان شکل گرفت.»
از جلسه درس مرجع تقلید تا بازار تهران
در واکنش‌ها به دیدار فائزه هاشمی با فریبا کمال‌آبادی، روز دوشنبه ۲۷ اردیبهشت ماه آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی در جلسه درس خارج فقه خود با محکوم کردن این دیدار، اقدام فائزه هاشمی را «جرم» اعلام کرد و خواستار پیگیری آن شد.
این مرجع تقلید گفت:«منتظر بودم که ببینم آیا در این خصوص اعتراضی می‌شود یا خیر که دیدم خبری نیست تا اینکه شنیدیم پدر او اعتراض ملایمی داشته است و جای شکرش باقی است ولی باید پرسید چرا دیگران سکوت کردند.»
آیت‌الله مکارم شیرازی این اقدام را «از نظر قانونی، تقویت دشمنان اسلام» و «جرم» دانست و تاکید کرد که این موضوع «قابل تعقیب است و باید پیگیری شود.» یک روز پیش از این اظهارات، در قم اما اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، در دیدار با مسیح مهاجری مدیر مسئول روزنامه «جمهوری اسلامی» در واکنش به دیدار فائزه هاشمی با چند شهروند بهایی گفت: «فائزه اشتباه بدی کرده و باید آن را تصحیح و جبران کند.»
اکبرهاشمی رفسنجانی که در سالهای گذشته با نزدیک‌تر شدن به جریانات اصلاح‌طلب و حمایت از دولت میانه‌روی حسن روحانی، وجه متعادل‌ترِ حکومت در ایران را نمایندگی کرده است، با تاکید بر اینکه «فرقه ضاله بهاییت یک فرقه استعمارساخته و منحرف است که همیشه با همین انحراف شناخته شده» گفت:«ما همیشه از این فرقه تبری جسته و میجوییم.» او صراحتا گفت:«فائزه اشتباه بدی کرده و باید جبران کند.»
صادق آملی لاریجانی، رییس قوه قضاییه ایران نیز روز دوشنبه ۲۷ اردیبهشت، بهاییت را «مجعول و ساخته اجانب و استعمارگران»دانست و با طرح این ادعا که «سران بهاییت با کشورهای بیگانه اتصال دارند و از آنها دستورات امنیتی می‌گیرند»، بدون نام بردن از فائزه هاشمی، حمایت از بهاییت را «هنجارشکنی» دانست.
رییس قوه قضاییه ایران گفت:« کسانی که منتسب مسئولان جمهوری اسلامی هستند و این کار را می‌کنند باید از این کار‌هایشان شرم کنند چرا که از گروه‌های خلاف دین و مذهب حمایت می‌کنند و اگر این هنجارشکنی به حد عناوین مجرمانه برسد ما به عنوان قوه قضاییه برخورد قاطع خواهیم کرد.»
اما این تنها مقامات مذهبی و سیاسی کشور نبودند که واکنش‌های تند و تهدیدآمیز به دیدار فائزه هاشمی و فریبا کمال‌آبادی نشان دادند بلکه محمدرضا نقدی، رییس سازمان بسیج مستضعفین هم که نهادی نظامی به شمار می‌رود در واکنش به این دیدار تاکید کرد که «باید با قاطعیت برابر این گونه تهدید‌ها و انحراف‌ها ایستاد و کسی که با بهاییان دوستی می‌کند خودش بهائی است.»
آقای نقدی بهاییان را عامل «تداوم سلطه شاه بر ایران» معرفی کرد و حتی مدعی شد که «هسته اصلی ساواک را بهاییان تشکیل داده و در کشتار فراوان مردم دست داشته‌اند.»
روز یکشنبه، بیست و ششم اردیبهشت‌ماه، جمعی که خود را از بازاریان تهران معرفی می‌کردند نیز با برگزاری یک تجمع اعتراضی و سردادن شعارهای مختلف ضمن محکوم کردنِ دیدار فائزه هاشمی با فریبا کمال‌آبادی با امضای یک شکواییه از دادستان تهران خواستند که به این مسئله رسیدگی کند.
یک عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز نیز در گفت‌وگو با «افکارنیوز» با اعلام اینکه این شورا روز سه شنبه، بیست و هشتم اردیبهشت ماه جلسه دارد از احتمال ورود شورا به این موضوع خبر داد و گفت: «از آنجا که این اقدام زشت از سوی دختر آیت الله هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام صورت گرفته، احتمالا ما در جلسه خود به این مساله ورود کرده و به بررسی این موضوع بپردازیم.» پس‌لرزه‌های دیدار فائزه هاشمی با یکی از رهبران جامعه بهاییت اما با اظهارنظر عضو هیأت رئیسه فراکسیون روحانیت مجلس ادامه پیدا کرد که خواستار آن شد تا قوه قضائیه با قاطعیت و بدون ملاحظه به این موضوع رسیدگی و به وظیفه قانونی خود در این باره عمل کند.
واکنش‌ها به دیدار خانم هاشمی با فریبا کمال‌آبادی اما در شرایطی همچنان ادامه دارد که بسیاری از ایرانیانِ مسلمان یا شهروندان ایرانی معتقد به ادیان و مذاهب دیگر با شهروندان بهایی ارتباط دارند، در یک شهر و محله زندگی می‌کنند و در مدارس کنار هم درس می‌خوانند. اما موقعیت فائزه هاشمی به عنوان نماینده پیشین مجلس و دختر یکی از بانفوذترین بنیان‌گذاران حکومت جمهوری اسلامی ایران سبب شده تا این دیدار جنبه‌ای نمادین در مخالفت با سیاست‌های تبعیض‌آمیز حکومت ایران در قبال شهروندان بهایی پیدا کند، کمااینکه حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهوری ایران در امور فرهنگی با انتشار یادداشتی در صفحه فیس‌بوک خود در نقد فائزه هاشمی نوشت: «ای کاش آنانی که نام بزرگشان بر نام کوچکشان غلبه دارد به جای انتشار تصاویر عید دیدنی های پسا نوروزی، کمی هم در عواقب امور اندیشه و نصیحت پدر را آویزه گوش می کردند. کاش می‌دانستند که با این کار نه کمکی به میزبان کرده‌اند و نه باری از ایران برداشته اند.»
طی سالهای گذشته، حسن روحانی و افراد نزدیک به او همواره با این انتقاد مواجه بوده اند که رسیدگی به حقوق و آزادی های مدنی و سیاسی را همواره به دلیل قدرت نهادهای سرکوب کننده، به زمانی دیگر موکول می کند و یا پیگیری آن را به صورت مستقیم به مصلحت سیاسی نمی داند. اظهارات مشاور آقای روحانی، که در زمان انتخابات شدن از پیگیری حقوق شهروندان و حتی انتشار منشور حقوق شهروندی سخن گفته بود، صریحا درخواست سکوت دربرابر نقض حقوق شهروندان به دلیل تبعات سیاسی آن قلمداد می شود.
فائزه هاشمی: به بهاییان در ایران ظلم می‌شود و من پشیمان نیستم
در پاسخ به این انتقادات، فائزه هاشمی، نماینده سابق مجلس، مدیرمسئول روزنامه توقیف شده «زن» و دختر اکبر هاشمی رفسنجانی در مصاحبه‌ای با بخش فارسی یورونیوز که روز پانزدهم ماه می منتشر شد، با اشاره به تجربه شش ماه زندان خود، از بهاییان زندانی به عنوان کسانی که به آنها ظلم می‌شود یاد کرد و در این مصاحبه با ذکر اینکه پیش از زندان هیچ تماس و آشنایی با جامعه بهاییان ایران نداشته و «جمهوری اسلامی با زندانی کردن» او سبب این آشنایی و ارتباط شده است، گفت:«من دیدن خانم کمال‌آبادی رفتم به دلیل اینکه هم‌بندی من بود و شش ماه با هم زندگی کردیم و بعد از هشت سال برای پنج روز مرخصی آمده و این دیدار خیلی چیز عادی و معمولی و پیش‌پاافتاده‌ای است. حیوان که نیستیم در زندگی در دوران‌های مختلف یک چیزهایی وجود دارد که یک سری وظایف اخلاقی و انسانی را بر دوش آدم می‌گذارد و یک‌سری ارتباطاتی را برقرار می‌کند.»
خانم هاشمی دوران زندان و آشنایی خود با بهاییان زندانی را «سبب باز شدن دریچه دیگری در زندگی»اش توصیف کرده و گفت: «بسیار تجربه گران‌بهایی برای من بود. خیلی چیزها آنجا یاد گرفتم، خیلی چیزها را متوجه شدم و این هم یکی از ارتباطاتی بود که آنجا ایجاد شده بود و خود اینها سبب ایجاد این ارتباطات شدند.»
فائزه هاشمی با تاکید بر اینکه نگاه او به بهائیان در ایران نگاهی حقوق بشری است صراحتا گفت: « ما در ایران داریم ظلم می‌کنیم نه تنها به اینها که به خیلی‌ها. منتها میزان اینها از همه بالاتر است. و نباید این اتفاق بیفتد و ما باید رفتارهایمان را اصلاح بکنیم.»
شرع یا قانون یا سلیقه و فتوای فقها؟
در قوانین مدون جمهوری اسلامی ایران هیچ جا به ممنوعیت معاشرت و مراوده با شهروندان بهایی اشاره نشده است و هیچ گونه جرم‌انگاری درباره هم‌جواری با معتقدان به آیین بهایی وجود ندارد. با این حال اصل ۱۶۷قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران می‌گوید: «قاضی موظف است کوشش کند حکم هر دعوا را در قوانین مدونه بیابد و اگر نیابد با استناد به منابع معتبر اسلامی یا فتاوای معتبر، حکم را صادر نماید و نمی تواند به بهانه‌ی سکوت یا نقص یا اجمال یا تعارض قوانین مدونه، از رسیدگی به دعوا و صدور حکم امتناع ورزد.»
اصل قانونی بودن جرایم و مجازاتها در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته شده است؛ امّا با این وجود، بر پایه اصل ۱۶۷ در موارد خلاء قانونی، قاضی موظف است تا به منابع یا فتاوای معتبر اسلامی مراجعه کند و بسیاری از قضات با استفاده از همین اصل که گستره فراوانی از موارد را در برمی‌گیرد احکامی نه‌چندان منطبق با موازین حقوق بشر صادر می‌کنند.
اکنون مخالفان دیدار خانم هاشمی رفسنجانی با نمایندگان جامعه بهایی با محور قرار دادن فتواهای مراجع تقلید شیعه از جمله فتوای معروف آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران علیه بهاییان خواستار پی‌گرد قانونی او شده‌اند. آیت‌الله خامنه‌ای در فتوای خود درباره بهاییان این شهروندان را «نجس» خوانده و اعلام کرده است:« جمیع افراد فرقه ضاله بهایی محکوم به کفر و نجاست هستند و از غذا و سایر چیزهایی که با رطوبت مسری در تماس با آنها بوده است باید اجتناب کرد و بر مومنان واجب است که با حیله و فسادگری این فرقه گمراه مقابله کنند.»
بهاییان ایران پیش و بخصوص پس از انقلاب ایران همواره با تضییع حقوق ابتدایی خود از جمله حق تحصیل فرزندان‌شان روبه‌رو بوده‌اند. احمد شهید، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر ایران در سی و یکمین نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل که دهم ماه مارس گذشته برگزار شد، از دستگاه قضایی ایران خواست تا تغییر شرایط بهاییان را در دستور کار خود برای رعایت حقوق بشر و تغییرات و اصلاحات پس از توافق هسته‌ای در کشور قرار دهد.
کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران